Naar één vertrouwenspersoon functie voor het hele sociale domein?

Momenteel werk ik samen met een aantal organisaties aan vernieuwingen op het gebied van de vertrouwenspersoonfunctie:

Jeugdwet verplicht de vertrouwenspersoon
De nieuwe jeugdwet zorgt er voor dat net als nu het geval is) ook na de transitie jeugdzorg, jongeren en ouders of familieleden het recht hebben op een vertrouwenspersoon. Ook in de GGZ en onder de wet dwang en drang hebben cliënten of hun relaties hier recht op.

Een vertrouwenspersoon: ondersteunt bij het omgaan (‘coping’) met door cliënten of hun relaties ervaren problemen in de zorg; bij het bespreekbaar maken bij zorgverleners van deze problemen en bij het streven naar oplossingen daarvan. Daarnaast ondersteunt de vertrouwenspersoon bij het handhaven van hun cliëntenrechten, indien daar door zorgverleners geen recht aan wordt gedaan.
Daar waar cliënten niet zelf in staat zijn hum problemen op te lossen en daar waar sprake is van meerdere vergelijkbare problemen van meerdere cliënten in een instelling, treden de vertrouwensorganisaties in contact met de instelling. Met medewerkers, leidinggevenden of bestuurders (afhankelijk van de problematiek) wordt besproken welke problemen zich met welke frequentie voordoen in de ogen van cliënten en op welke wijze een instelling individuele of vaker voorkomende problemen op zou kunnen lossen.
Alle vertrouwenspersoon organisaties richten zich daarnaast op beleidsmakers en financiers van zorg om vaker voorkomende problemen via nieuw of aangepast beleid, tot een oplossing te brengen. Dat doen ze door middel van lobby, zowel landelijk als lokaal, vaak samen met cliënten(organisaties).

Organisatie vertrouwenswerk naar gemeenten?
De vertrouwenspersonen worden nu vooral landelijk of provinciaal gefinancierd. In principe gaan gemeenten vanaf 1 januari 2015 deze financiering overnemen. De komende maanden moet de VNG als vereniging van Nederlandse gemeenten gaan beslissen hoe ze dat gaan organiseren. Omdat het om een zeer kleine functie in de jeugdzorg gaat, ligt er een advies van een VNG commissie om deze functie landelijk te gaan financieren.

Op weg naar één vertrouwenspersoon voor de hele zorg?
Nu zijn er verschillende soorten vertrouwenspersonen voor verschillende sectoren: de jeugdzorg, de GGZ en de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking (VG). Zorgbelang organisaties zorgen samen met het AKJ voor de vertrouwenspersoon in de jeugdzorg. Momenteel overleggen we samen met AKJ druk met andere organisaties van vertrouwenspersonen (PvP en LsfvP in de GGZ, LSR en de CVP in de VG) over nauwe samenwerking: het zou in mijn ogen heel mooi zijn als je als Nederlandse cliënt in heel Nederland op één soort vertrouwenspersoon een beroep kunt doen, ongeacht of je nu thuis woont of in een instelling; ongeacht welke zorg je nodig hebt en ongeacht waar je woont. Als cliënt of als ouder zou je niet moeten hoeven uitzoeken welke vertrouwenspersoon nu precies bij jouw soort zorg hoort. Het vertrouwenswerk is in essentie voor iedereen min of meer gelijk.

Maar natuurlijk moet die vertrouwenspersoon wel heel dichtbij zijn: bekend met jouw omgeving (woonplaats) en zorg. Alle genoemde vertrouwenspersoon organisaties zijn met elkaar in gesprek om te kijken of en hoe we achter één soort van (virtuele) voordeur, één loket van één soort vertrouwenspersoon kunnen maken. Samen zouden weer voor kunnen zorgen dat je altijd de bij jouw probleem passende vertrouwenspersoon krijgt, dicht bij waar je (al dan niet tijdelijk) woont. Samen kunnen deze organisaties ook zorgen voor een goede kwaliteit die over het hele land hetzelfde is. Gezien de verschillen tussen de genoemde organisaties zal het nog een hele klus zijn er voor te zorgen dat dat ene (virtuele) loket van de vertrouwenspersoon voor de hele zorg er voor 1 januari 2015 komt. Ik hoop dat we er in gaan slagen en werk er hard aan.

Vertrouwenswerk in hele sociale domein?
In een aantal wetten / sectoren is een verplichting voor vertrouwenswerk opgenomen. Voor de nieuwe Wmo en een deel van de nieuwe wet LIZ (Langdurig Intensieve Zorg, het toekomstige overblijfsel van de huidige Awbz) zal dat niet gelden naar verwachting. Toch zijn er gemeenten die het belang van de vertrouwenspersoon voor cliënten ook in het kader van deze nieuwe wetten wel zien. Ze spreken dan van een vertrouwenspersoon voor het gehele sociale domein. Als Zorgbelang Gelderland zijn we met enkele gemeenten in gesprek om in 2014 enkele pilots op dit gebied op te zetten: wij denken dat ook Wmo cliënten of ouderen in een verzorgingshuis behoefte aan vertrouwenswerk kunnen hebben. Als het ons lukt deze pilots te financieren, kunnen we onderzoeken of dat ook werkelijk zo is en wat dat voor deze mensen betekent: welke problemen lost het voor hen op? En: leidt het ook op deze terreinen sneller tot beter zorg, als die niet (helemaal) in orde of op maat is?

Ik hoop dat we de komende maanden met de genoemde organisaties grote stappen in de samenwerking kunnen zetten en dat we medio 2014 weten of een brede vertrouwensfunctie voor het sociale domein wenselijk en haalbaar is.

OKT
2013 02

Awbz, Jeugdzorg, Transities in de zorg, Wmo

Intentieverklaring transities regio Arnhem

Intentieverklaring en werkdocument

Het afgelopen jaar hebben alle gemeenten in de regio Arnhem, samen met een groot aantal zorgaanbieders stappen gezet in de voorbereiding van de komende transities (4D) die vanaf 1 januari 2015 (zoals het er nu naar uit ziet) een feit zullen zijn. Deze gezamenlijke stappen hebben geleid tot een intentieverklaring en een werkdocument die in Almen op 26 en 27 september 2013 besproken werden.

Inbreng vanuit zorgvragersperspectief

Zorgbelang Gelderland is gevraagd om de inbreng van cliëntenorganisaties (zoals Wmo raden) in deze groeiende regionale samenwerking, zo veel als mogelijk te organiseren. Op dit moment zijn de cliëntenorganisaties in de regio Arnhem niet enthousiast over de intentieverklaring. Dat heeft aan de ene kant te maken met het proces, waarin deze organisaties (Wmo raden, cliëntenraden) geen ruimte is geboden hun formele adviesrol op lokaal of instellingsniveau te vervullen.

De intentieverklaring is in de beleving van veel cliëntenorganisaties vooral een kader van waar uit de (her)nieuw(d)e samenwerking (onder andere voorwaarden dan voorheen) tussen gemeenten en zorginstellingen wordt vormgegeven. De intentieverklaring wordt niet beleefd als een document waarin de behoeften en noden van mensen centraal staan en waarin kaders worden gesteld, die tot een betere zorg met minder kosten gaat leiden.

In de intentieverklaring staat niet de burger of cliënt centraal die (ook nu al) eerst zelf zijn zorg regelt en pas als dat echt niet meer lukt, een beroep doet op professionele zorg, naast de zelfzorg, mantelzorg en vrijwilligerszorg die gewoon doorgaan, naast eventueel noodzakelijke professionele zorg. Cliëntenorganisaties pleiten er voor de zelfbeschikking van cliënten veel centraler te stellen in de intentieverklaring: Laat de cliënt zelf oplossingen aandragen: beperkt de creativiteit niet tot standaard zorgaanbod van enkele (via bestuurlijke aanbesteding gecontracteerde) preferente aanbieders. Deze zelfbeschikking vindt natuurlijk plaats binnen de maatschappelijk aanvaardbare grenzen: niet alles is financieel mogelijk. Maar als de cliënt zelf creatieve oplossingen kan bedenken, en daar als dat niet anders kan publieke middelen voor mag inzetten, is de kans op efficiëntere en goedkopere zorg veel groter dan wanneer vooraf budgetten bij instellingen worden gelegd. In dat geval is de kans dat organisatiebelangen boven klantbelangen prevaleren, veel groter. Het zal geen verbazing wekken dat cliëntenorganisaties Persoonsgebonden budgetten en Persoonsvolgende budgetten betere oplossingen vinden voor de financiering van zorg vinden, dan systemen als bestuurlijke aanbesteding. De intentieverklaring spreekt wel over zorg op maat en keuzevrijheid, maar tegelijkertijd lijken er door systemen als bijvoorbeeld bestuurlijke aanbesteding en een regisseur per wijk, grenzen gesteld te worden aan met name deze keuzevrijheid en het maatwerk zoals dat door een cliënt gewenst wordt.

Inhoudelijk is er vooral weerstand als het gaat om de bescherming van echt kwetsbare groepen. Hierover worden geen enkele uitspraken gedaan. Er zijn groepen die vanwege de aard van hun beperking nooit volledig zelfstandig kunnen functioneren zonder hulp door anderen. Het is in een aantal gevallen bijzonder onredelijk het persoonlijk netwerk van deze groepen blijvend met de zorg te belasten: daardoor heeft de persoon in kwestie een dermate grote afhankelijkheid van zijn persoonlijk netwerk, dat van gelijkwaardigheid in deze menselijke relatie niet meer gesproken kan worden. Hoewel maatwerk kan opleveren dat deze bijzondere groepen ook daadwerkelijk professionele zorg behouden, maar nergens wordt daarover gerept. Een dergelijke paragraaf zou veel weerstand tegen het als ‘verplicht’ ervaren inzetten van het eigen netwerk, kunnen wegnemen. Geef een signaal dat wie het echt nodig heeft, altijd de zorg krijgt: durf te garanderen dat niemand straks zonder noodzakelijke zorg komt te zitten.

In de intentieverklaring wordt gelukkig wel aangegeven dat zelfredzaamheid ook een grens kent. De uitgangspunten dat mensen eerst voor zichzelf moeten zorgen en daarna vrienden, familie en buurt, zijn ook volgens cliëntenorganisaties prima, maar de vraag is of er niet al heel veel door mantelzorgers en vrijwilligers wordt gedaan? Is de rek er niet al uit? Nederland scoort op het gebied van mantelzorg en vrijwilligerswerk als een van de beste landen ter wereld. Bovendien is mantelzorg soms zo zwaar dat het niet altijd redelijk is dit te ‘verplichten’. Zoals ook het artikel uit de volkskrant van vrijdag 20 september j.l. aangeeft, zijn er daarnaast wijken of buurten waarin sociale netwerken slecht zijn en ook niet beter zullen worden door de kwetsbare aard van de bewoners in die gebieden. De achtergrond hiervan is voor een deel gelegen in de manier waarop in het verleden wijken qua woningbouw en qua woningtoewijzing zijn samengesteld. Voor cliëntenorganisaties is het van belang op deze punten van de grenzen aan zelfredzaamheid, meer uitgangspunten op te nemen, zoals hierboven benoemd.

De komende weken en maanden gaan Wmo-raden, participatieraden en cliëntenraden in gesprek met gemeentebestuurder, raadsleden en bestuurders van instelling in de 12 regiogemeenten, om over deze kritiekpunten van gedachten te wisselen. Op die manier kunnen deze voor cliënten en burgers belangrijke punten een plaats krijgen in de nog vast te stellen lokale beleidsplannen en verdere praktische uitwerkingen daarvan.

FEB
2013 24

Awbz, Jeugdzorg, Kosten van zorg, Transities in de zorg

Denk mee over transities in de zorg

Ongerustheid in ouderenzorg Omroep Gelderland 22 februari 2013

De zogeheten ‘transities’ in de zorg die door het regeerakkoord steeds verder worden uitgewerkt, komen voor iedereen dichterbij. Dat betekent ook dat er meer onrust omheen ontstaat. Wat komt er op ons af? Ik ga hier in op de manier waarop de komende tijd de transities in de jeugdzorg en in de langdurige zorg (in samenhang) vorm krijgen.

De jeugdzorg zal vanaf 2015 door gemeenten worden georganiseerd, terwijl dat nu door de provincie gebeurt. Eigenlijk is iedereen het er wel over eens dat dit kansen biedt: meer zorg op maat voor jongeren en hun families en als het even kan gewoon thuis of anders bij familie, vrienden en kennissen. Als het echt niet anders kan, blijft professionele jeugdzorg nodig. Vaak kan dat als begeleiding thuis. Soms is in een instelling of pleeggezin gaan wonen de enige (hopelijk tijdelijke) oplossing.
Met deze ontwikkeling die al lang geleden is ingezet, is niets mis. Het wordt echter wel de vraag of de door het kabinet opgelegde bezuinigingen haalbaar zijn.

Het is ook de vraag of de bezuinigingen die met de transitie in de langdurige zorg meekomen, haalbaar zijn. Ook hier gaat het om het overbrengen van de financiering van een deel van wat nu door het Rijk via de Awbz geregeld wordt, naar gemeenten. En ook hier de prima gedachte dat mensen zo lang mogelijk met hulp van buren, vrienden en familie, thuis moeten kunnen blijven wonen. Als dat echt niet meer lukt, komt de thuiszorg of in een beperkt aantal gevallen blijft ‘opname’ in een verzorgingshuis of verpleeghuis noodzakelijk.

De belangrijkste vraag is niet of de uitgangspunten verkeerd zijn, maar of ze ook daadwerkelijk tot minder ‘zorgaanspraken’ gaan leiden en dus zonder al te veel problemen tot bezuinigingen kunnen leiden. Gaan familie, buren, kennissen of ‘wildvreemde’ vrijwilligers de komende jaren meer doen dan dat ze nu doen? En als dat niet of maar beperkt zo is, hoe krijgen de gemeenten dan toch die bezuinigingen voor elkaar? Ik zet hier de te verwachten oplossingen op een rijtje:

Gemeenten gaan familiehulp, burenhulp, vrijwilligerswerk stimuleren. Dat gaat niet vanzelf! Veel gemeenten zoeken nu nar manieren hier stimulerend op te treden.
Gemeenten gaan zelf de toegang tot zorg anders regelen: grote logge bureaucratische instituties als Bureau Jeugdzorg en het CIZ gaan misschien wel helemaal verdwijnen: gemeenten gaan zelf bepalen wie wanneer welke zorg krijgt, als het echt niet anders kan. Dat gaan gemeenten doen in zogeheten ‘keukentafelgesprekken’ waarbij in de thuissituatie gekeken wordt wat echt nodig is. Soms gaan (kleinere) gemeenten voor deze keukentafelgesprekken zelfs vrijwilligers als eerste ‘zeef’ inzetten. In tweede instantie komt dan een intakemedewerker van de gemeente of van een instelling. In derde instantie soms een gespecialiseerde deskundige die in ingewikkelde gevallen moet bepalen wat er aan zorg nodig is.
Deze toegang tot de zorg gaat steeds meer gebeuren vanuit geïntegreerde wijkteams: dus niet voor elke probleem komt een aparte indicatiesteller langs, maar er wordt zo breed mogelijk naar de problemen door één wijkteam gekeken. Daarin is ook een wijkverpleegkundige vertegenwoordigd en dit team moet nauw samenwerken met de huisartsen in een wijk.
De uitvoering van de noodzakelijke professionele zorg gebeurt zo mogelijk door de medewerkers van dit brede integrale zorgteam in de wijk. Alleen in moeilijke gevallen kan gespecialiseerde zorg nodig zijn. Als gespecialiseerde zorg nodig is, moet die echter veel beter dan nu met dit integrale wijkteam en andere zorgverleners samenwerken. Door deze integrale wijkaanpak moet de zorg efficiënter en doelmatiger worden: minder dubbele zorg en geen zorg meer die langs elkaar heen werkt of elkaar zelfs tegenwerkt.
De professionele zorg die moet worden ingekocht, moet vooral in samenwerking met elkaar geleverd worden. Om de cliënt keuzevrijheid te geven en ook om de cliënt zorg op door hem of haar gewenste maat te laten krijgen, geven sommige gemeenten (op termijn) de voorkeur aan een persoonsgebonden of een persoonsvolgend budget. Ook wordt er gestudeerd op nieuwe (beleidsgestuurde) aanbestedingsvormen waar zowel de gemeente als de cliënt meer greep heeft op de zorg zelf.
Naast dit alles zullen ook eigen bijdragen groter worden, als de hierboven staande maatregelen onvoldoende besparingen gaan opleveren. De verder doorgaande scheiding van wonen en zorg hoort daarbij: ook in een verzorgingshuis of verpleeghuis gaat de cliënt straks gewoon huur betalen, of koopt een eigen appartement in een verpleeg of verzorgingshuis.

De hierboven op hoofdlijnen beschreven ‘oplossingen’ voor gemeenten gaan de komende 2 jaar ruwweg verder worden ingevuld. De gemeenteraden hebben zich in sommige gevallen al over een deel van deze oplossingsrichtingen uitgesproken. Dit voorjaar worden bij veel voorjaarsnota’s (de financiële meerjarenramingen van gemeenten) weer verdere beslissingen genomen. Bij de begrotingen in het najaar worden veel beslissingen en politieke keuzes weer verder uitgewerkt.
Voor Wmo raden, cliëntenraden, maar ook voor iedereen die nu of straks met deze zorg te maken heeft of gaat krijgen, is het van belang hier invloed op uit te oefenen. Als directeur van Zorgbelang Gelderland roep ik u dan ook op, u hier druk over te gaan maken. Zorgbelang Gelderland ondersteunt u in overleg met de gemeenten in uw regio, bij het vormen van een oordeel en het mee bedenken van de manier waarop de komende jaren de zorg bij u in de buurt opnieuw vorm krijgt. Nu kunt u daar nog veel invloed op uitoefenen. Ik raad u aan dat ook echt te gaan doen!

JAN
2013 23

Awbz, Jeugdzorg, Kosten van zorg, Transities in de zorg, Wmo

Ongerustheid over veranderingen in de zorg

Ongerustheid over veranderingen in de zorg. Omroep GLD 9 januari 2013

Veel mensen die zorg nodig hebben maken zich ongerust over de veranderingen die er aan gaan komen. Maar welke veranderingen komen er dan aan?

Er wordt flink bezuinigd op huishoudelijke hulp. Naar verwachting zullen gemeenten zo’n 75 procent op hun budgetten gekort gaan worden. Dat betekent naar waarschijnlijk dat alleen mensen met een minimum inkomen (of minder) nog in aanmerking voor een vergoeding kunnen komen. Maar hoe het precies in elke gemeente wordt uitgewerkt (en wanneer) is nog niet bekend.

Op termijn wordt een deel van de ‘eenvoudigere’ Awbz zorg, waaronder persoonlijke begeleiding, niet meer vergoed. Dat betekent dat mensen die die zorg wel nodig hebben, bij de gemeente moeten aankloppen. Die zal eerst kijken of mensen geen zorg via familie of in de buurt kunnen regelen. Pas als dat allemaal niet lukt, kan (en dat is geen recht) de gemeente ‘compenserend’ optreden. Maar hoe die ‘compensatie’ er voor welke zorgvragen uit gaat zien, is nog lang niet bekend wordt geroepen.

Ook in de jeugdzorg moet 20 tot 25 procent van het huidige budget worden bezuinigd. En ook hier worden gemeenten verantwoordelijk en moeten mensen zelf eerst zorg bij familie en in de buurt proberen te regelen. wat overigens niet altijd gemakkelijk is als jeugdzorg nodig is als er sprake is van moeilijkheden in een gezin.

Is dat nu heel erg, al deze voorgenomen veranderingen? Op zich genomen gaat er een hele goede filosofie schuil achter de voorgenomen veranderingen. Meer voor elkaar, vrienden, familie, buren en anderen helpen is iets wat best wat meer zou kunnen. Met deze filosofie is niets mis. En als daarmee flink kan worden bezuinigd, dan is dat prima voor onze huidige kwakkelende economie. Maar er kleven ook haken en ogen aan.

Allereerst de onduidelijkheid. Het filmpje van Omroep Gelderland laat zien dat veel mensen zich erg ongerust maken. Is dat nodig? Dat zou niet zo hoeven zijn als de overheid (Het Rijk en elke gemeente kan dat doen) de garantie zou uitspreken dat wanneer het echt nodig is en echt niet ander kan, zorg gegarandeerd wordt. Ik denk dat dat kan. Daar zijn we in Nederland nog rijk genoeg voor. Voor mensen met zo veel beperkingen als Yvonne in het filmpje, kunnen we in Nederland echt wel zorg garanderen als dat echt noodzakelijk is. Dat wil niet zeggen dat iedereen alles kan krijgen: nee, alleen als het echt nodig is en echt niet anders (lees: vrijwillig) georganiseerd kan worden.

Kunnen gemeenten nu al niet veel meer duidelijkheid aan mensen met veel zorgvragen geven? Ik denk dat dat kan. gemeenten maar ook zorginstellingen weten heel goed welke kant de veranderingen op gaan: daarover kunnen ze eerlijk zijn. Ik heb het gevoel dat er nu nog veel ‘omheen’ wordt gepraat. Juist het ‘we weten het nog niet precies’ en ‘het zal misschien wel los lopen….’ maakt mensen erg onzeker. Ik stel dat mensen zelf ook mee na kunnen denken over hoe hun zorg beter en goedkoper kan. Wacht dus als gemeente niet met het betrekken van mensen met een zorgvraag totdat alles duidelijk is: nee, maak hen mee verantwoordelijk over hoe die zorg dan er anders (en ook goedkoper) er uit moet zien. Wacht niet af tot alles tussen beleidsmakers en zorginstellingen is uitonderhandeld, maar ga nu over de veranderingen met de mensen die het betreft in discussie. Geef hen juist nu de kans om zelf meer verantwoordelijk te worden over hun eigen zorg.

Gaat het daarmee goed komen? Gaat iedereen voor zijn of haar familie, vrienden of buren zorgen? En gaat het dan goed als dat wel zo is? Nee natuurlijk gaat dat niet vanzelf en als het wel lukt gaat het zeker niet altijd goed. Ook familie kan vervelend zijn of grote fouten maken. Bovendien kost zo’n proces van een mentaliteitsverandering heel veel tijd. Ik mis nog veel aandacht bij landelijke en gemeentelijke beleidsmakers voor deze kant van de veranderingen: de beleving en inzet van diegenen waar het echt om gaat. Tot nu toe gaat de energie eigenlijk alleen maar naar de budgetten uit, de verordeningen, de contracten met zorgaanbieders en de reorganisatie van met name de toegang tot zorg, via gemeentelijke (veelal professionele) wijkteams.

Langzaam maar zeker komen nu pas de mensen waar het om gaat in beeld. Soms omdat ze zelf daarover aan de bel trekken. Maar gemeenten en de landelijke overheid moeten nog heel veel energie in het betrekken en stimuleren van mensen met een zorgvraag steken. Daarbij gaat het vooral om ruimte geven aan eigen initiatieven. En om het gedeeltelijk loslaten van eigen traditionele sturende kader, zoals bijvoorbeeld controleregelgeving op PGB’s en subsidies. Ruimte geven voor initiatieven van burgers betekent ook risico’s op misbruik lopen. Maar liever achteraf corrigeren en straffen dan door controle vooraf elk initiatief blokkeren. Schrijf bijvoorbeeld eens een prijsvraag uit voor hoe je je eigen zorg anders (en dus ook goedkoper) zou willen organiseren? En geef dan flinke budgetten weg en bonussen om dat te realiseren.

Ik hoop dat gemeenten en het Rijk al dit jaar burgers veel meer gaan prikkelen en ruimte geven om zelf hun zorg te organiseren. Zonder te wachten op alle formele beleidsnota’s, verordeningen e.d.. Als je echt wilt innoveren, moet je lef tonen en risico’s durven lopen. Geef het initiatief nu uit handen aan de mensen zelf die zorg nodig hebben. Daag hen uit en beloon hen voor hun eigen initiatief! Door mensen zelf de ruimte te geven, neem je hun onzekerheid weg en zul je nieuwe betere en goedkopere zorg oogsten.