Ongerustheid in ouderenzorg Omroep Gelderland 22 februari 2013

De zogeheten ‘transities’ in de zorg die door het regeerakkoord steeds verder worden uitgewerkt, komen voor iedereen dichterbij. Dat betekent ook dat er meer onrust omheen ontstaat. Wat komt er op ons af? Ik ga hier in op de manier waarop de komende tijd de transities in de jeugdzorg en in de langdurige zorg (in samenhang) vorm krijgen.

De jeugdzorg zal vanaf 2015 door gemeenten worden georganiseerd, terwijl dat nu door de provincie gebeurt. Eigenlijk is iedereen het er wel over eens dat dit kansen biedt: meer zorg op maat voor jongeren en hun families en als het even kan gewoon thuis of anders bij familie, vrienden en kennissen. Als het echt niet anders kan, blijft professionele jeugdzorg nodig. Vaak kan dat als begeleiding thuis. Soms is in een instelling of pleeggezin gaan wonen de enige (hopelijk tijdelijke) oplossing.
Met deze ontwikkeling die al lang geleden is ingezet, is niets mis. Het wordt echter wel de vraag of de door het kabinet opgelegde bezuinigingen haalbaar zijn.

Het is ook de vraag of de bezuinigingen die met de transitie in de langdurige zorg meekomen, haalbaar zijn. Ook hier gaat het om het overbrengen van de financiering van een deel van wat nu door het Rijk via de Awbz geregeld wordt, naar gemeenten. En ook hier de prima gedachte dat mensen zo lang mogelijk met hulp van buren, vrienden en familie, thuis moeten kunnen blijven wonen. Als dat echt niet meer lukt, komt de thuiszorg of in een beperkt aantal gevallen blijft ‘opname’ in een verzorgingshuis of verpleeghuis noodzakelijk.

De belangrijkste vraag is niet of de uitgangspunten verkeerd zijn, maar of ze ook daadwerkelijk tot minder ‘zorgaanspraken’ gaan leiden en dus zonder al te veel problemen tot bezuinigingen kunnen leiden. Gaan familie, buren, kennissen of ‘wildvreemde’ vrijwilligers de komende jaren meer doen dan dat ze nu doen? En als dat niet of maar beperkt zo is, hoe krijgen de gemeenten dan toch die bezuinigingen voor elkaar? Ik zet hier de te verwachten oplossingen op een rijtje:

• Gemeenten gaan familiehulp, burenhulp, vrijwilligerswerk stimuleren. Dat gaat niet vanzelf! Veel gemeenten zoeken nu nar manieren hier stimulerend op te treden.
• Gemeenten gaan zelf de toegang tot zorg anders regelen: grote logge bureaucratische instituties als Bureau Jeugdzorg en het CIZ gaan misschien wel helemaal verdwijnen: gemeenten gaan zelf bepalen wie wanneer welke zorg krijgt, als het echt niet anders kan. Dat gaan gemeenten doen in zogeheten ‘keukentafelgesprekken’  waarbij in de thuissituatie gekeken wordt wat echt nodig is. Soms gaan (kleinere) gemeenten voor deze keukentafelgesprekken zelfs vrijwilligers als eerste ‘zeef’ inzetten. In tweede instantie komt dan een intakemedewerker van de gemeente of van een instelling. In derde instantie soms een gespecialiseerde deskundige die in ingewikkelde gevallen moet bepalen wat er aan zorg nodig is.
• Deze toegang tot de zorg gaat steeds meer gebeuren vanuit geïntegreerde wijkteams: dus niet voor elke probleem komt een aparte indicatiesteller langs, maar er wordt zo breed mogelijk naar de problemen door één wijkteam gekeken. Daarin is ook een wijkverpleegkundige vertegenwoordigd en dit team moet nauw samenwerken met de huisartsen in een wijk.
• De uitvoering van de noodzakelijke professionele zorg gebeurt zo mogelijk door de medewerkers van dit brede integrale zorgteam in de wijk. Alleen in moeilijke gevallen kan gespecialiseerde zorg nodig zijn. Als gespecialiseerde zorg nodig is, moet die echter veel beter dan nu met dit integrale wijkteam en andere zorgverleners samenwerken. Door deze integrale wijkaanpak moet de zorg efficiënter en doelmatiger worden: minder dubbele zorg en geen zorg meer die langs elkaar heen werkt of elkaar zelfs tegenwerkt.
• De professionele zorg die moet worden ingekocht, moet vooral in samenwerking met elkaar geleverd worden. Om de cliënt keuzevrijheid te geven en ook om de cliënt zorg op door hem of haar gewenste maat te laten krijgen, geven sommige gemeenten (op termijn) de voorkeur aan een persoonsgebonden of een persoonsvolgend budget. Ook wordt er gestudeerd op nieuwe (beleidsgestuurde) aanbestedingsvormen waar zowel de gemeente als de cliënt meer greep heeft op de zorg zelf.
• Naast dit alles zullen ook eigen bijdragen groter worden, als de hierboven staande maatregelen onvoldoende besparingen gaan opleveren. De verder doorgaande scheiding van wonen en zorg hoort daarbij: ook in een verzorgingshuis of verpleeghuis gaat de cliënt straks gewoon huur betalen, of koopt een eigen appartement in een verpleeg of verzorgingshuis.

De hierboven op hoofdlijnen beschreven ‘oplossingen’ voor gemeenten gaan de komende 2 jaar ruwweg verder worden ingevuld. De gemeenteraden hebben zich in sommige gevallen al over een deel van deze oplossingsrichtingen uitgesproken. Dit voorjaar worden bij veel voorjaarsnota’s (de financiële meerjarenramingen van gemeenten) weer verdere beslissingen genomen. Bij de begrotingen in het najaar worden veel beslissingen en politieke keuzes weer verder uitgewerkt.
Voor Wmo raden, cliëntenraden, maar ook voor iedereen die nu of straks met deze zorg te maken heeft of gaat krijgen, is het van belang hier invloed op uit te oefenen. Als directeur van Zorgbelang Gelderland roep ik u dan ook op, u hier druk over te gaan maken. Zorgbelang Gelderland ondersteunt u in overleg met de gemeenten in uw regio, bij het vormen van een oordeel en het mee bedenken van de manier waarop de komende jaren de zorg bij u in de buurt opnieuw vorm krijgt. Nu kunt u daar nog veel invloed op uitoefenen. Ik raad u aan dat ook echt te gaan doen!